Zachowek – najczęściej zadawane pytania

Wiele osób pyta się, co to jest ten zachowek? (przez niektórych zwany zachówkiem) I o co w tym w ogóle w tym chodzi?

Odpowiedź jest dość prosta. Otóż, zachowek jest swego rodzaju zabezpieczeniem najbliższych krewnych spadkodawcy na wypadek gdyby zostali przez niego pominięci w spadkobraniu.

Co to znaczy pominięci?

Co do zasady, przyszły spadkodawca korzysta z zasady swobody testowania, tzn. może dowolnie rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. Oznacza to, że może ustanowić spadkobiercą całego swojego majątku osobę spoza kręgu najbliższych krewnych.

Skoro ostatnia wolą zmarłego było przekazanie swojego całego majątku na rzecz wybranej (spoza kręgu najbliższych krewnych) osoby, to dlaczego mimo to, celowo pominięci krewni spadkodawcy zyskują prawo do zachowku?

Prawo do zachowku oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą a uprawnionym, w związku z czym prawo spadkowe zapewniło ochronę praw najbliższej rodziny zmarłego, co znajduje swoje odzwierciedlenie w wielu instytucjach uregulowanych w kodeksie cywilnym, a dokładniej w części dotyczącej prawa spadkowego. Cel zachowku została doskonale opisany w orzeczeniu SN z dnia 13 czerwca 2013 r, (V CSK 385/12), w którym to  wskazano, że „instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy, wymienionych w art. 991 § 1 k.c., przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości ich udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.”

Kto może żądać zachowku?

Z uwagi na to, że uprawnienie do zachowku, jak to się podkreśla, oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej pomiędzy zmarłym a uprawnionym, krąg osób uprawnionych do zachowku zakreślono dość wąsko i uwzględniono w nim jedynie zstępnych zmarłego (dzieci, wnuki), małżonka oraz jego rodziców.

Jak określa się wysokość zachowku?

Z reguły jest to połowa wartości udziału jaki przypadałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym, prościej – połowa z tego co uprawniony by dostał gdyby nie był pominięty w spadku. Oczywiście, jak zawsze od każdej reguły są wyjątki. W tym przypadku odstępstwo od reguły dotyczy małoletnich zstępnych oraz osób trwale niezdolnych do pracy. W ich przypadku wysokość zachowku wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego.

Czy jest możliwość, aby uprawniony nie mógł dochodzić zachowku?

Tak, jest to możliwe w kilku przypadkach. Zachowku nie mogą dochodzić:

• osoba uznana za nie godną dziedziczenia,
• małżonek jeżeli spadkodawca wystąpił za życia przeciwko niemu z powództwem o rozwód z orzekaniem o winie lub separację, a żądanie to było uzasadnione,
• małżonek w stosunku do którego orzeczono separację,
• osoba wydziedziczona przez spadkodawcę w testamencie,
• osoba, która odrzuciła spadek,
• osoba, która zawarła umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.

Tak, wyglądają odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące problematyki zachowku. Oczywistym jest, że materia ta jest o wiele bardziej skomplikowana, w związku z czym obiecuję powrócić do tematu  z założeniem omówienia bardziej szczegółowo poszczególnych zagadnień dotyczących roszczenia zachowkowego.

Autorem tekstu jest radca prawny Piotr Woś – specjalista od prawa spadkowego

Chcesz skonsultować swoją sprawę – umów się na spotkanie dzwoniąc pod nr tel.: 12 411 05 94,

bądź wejdź na naszą stronę i skorzystaj z  PRAWNICZEJ KONSULTACJI TELEFONICZNEJ.