Samochód w leasingu to jedno z częstszych zagadnień pojawiających się w sprawach o podział majątku małżeńskiego. Coraz więcej osób prowadzi działalność gospodarczą i finansuje pojazd właśnie w tej formie. Leasing, w odróżnieniu od kredytu, rodzi jednak istotne wątpliwości: czy samochód w leasingu wchodzi do majątku wspólnego? Jak rozliczyć spłacane raty leasingowe? Co dzieje się z pojazdem po wykupie, jeśli nastąpił on już w trakcie małżeństwa? A jak wygląda sytuacja, gdy samochód wykupiono dopiero po rozwodzie, ale za środki zgromadzone w czasie wspólności?
Leasing a własność samochodu
Na wstępie warto wyjaśnić, że leasing operacyjny, najczęściej stosowany w praktyce, nie daje korzystającemu prawa własności do pojazdu w czasie trwania umowy. Samochód jest własnością firmy leasingowej, a przedsiębiorca – małżonek – korzysta z niego na podstawie umowy i spłaca raty. Dopiero po zakończeniu leasingu i wykupie możliwe jest nabycie własności. To oznacza, że samochód formalnie nie jest składnikiem majątku wspólnego w czasie trwania leasingu, ponieważ małżonkowie nie posiadają prawa własności.
Raty leasingowe – majątek wspólny czy osobisty?
Choć samochód nie należy do małżonków w trakcie leasingu, raty leasingowe opłacane z bieżących dochodów z działalności gospodarczej jednego z małżonków budzą wątpliwości. Zgodnie z art. 31 KRO dochody z działalności, wynagrodzenie za pracę czy inne przychody uzyskiwane przez małżonka wchodzą do majątku wspólnego. W praktyce oznacza to, że spłata rat leasingowych odbywa się kosztem majątku wspólnego.
Z tego powodu w postępowaniu o podział majątku można mówić o tzw. nakładach z majątku wspólnego na majątek osobisty. Pojazd do momentu wykupu jest bowiem jedynie przedmiotem używania przedsiębiorcy, a wydatki na raty finansowane wspólnymi środkami powinny zostać odpowiednio rozliczone.
Wykup samochodu – moment decydujący
Największe znaczenie ma chwila wykupu pojazdu z leasingu. W zależności od tego, kiedy do niego doszło, skutki są inne:
Wykup w trakcie trwania małżeństwa
Jeśli samochód został wykupiony z leasingu jeszcze w czasie trwania wspólności ustawowej i za środki pochodzące z majątku wspólnego, to samochód staje się składnikiem majątku wspólnego. Wówczas podlega podziałowi po rozwodzie jak każdy inny składnik majątku.
Wykup po rozwodzie
Jeśli wykup nastąpił już po ustaniu wspólności majątkowej, samochód trafia do majątku osobistego tego małżonka, który go wykupił. Nie oznacza to jednak, że drugi małżonek nie ma żadnych roszczeń – może żądać zwrotu nakładów z majątku wspólnego poniesionych wcześniej na raty leasingowe. W praktyce sądy ustalają, jaka część wartości pojazdu została sfinansowana wspólnymi środkami i mogą zasądzić odpowiednią rekompensatę.
Rozliczenie wartości samochodu i nakładów
W postępowaniu o podział majątku w związku z leasingiem możliwe są dwa podejścia:
- Samochód jako składnik majątku wspólnego – gdy wykup nastąpił przed rozwodem. Wtedy jego wartość podlega podziałowi w całości, przy czym sąd zwykle uwzględnia fakt, że korzystanie z pojazdu było powiązane z działalnością jednego z małżonków.
- Nakłady z majątku wspólnego – gdy samochód wykupiono już po rozwodzie lub gdy pozostał własnością leasingodawcy. Wtedy rozlicza się tylko środki przeznaczone na spłatę rat, które pochodziły z majątku wspólnego.
Trzeba przy tym pamiętać, że wartość samochodu nie zawsze odpowiada sumie rat – często cena wykupu jest symboliczna, a głównym kosztem są właśnie raty leasingowe. Dlatego w procesie o podział majątku zwykle konieczna jest opinia biegłego rzeczoznawcy samochodowego.
Samochód w leasingu a prawo do korzystania
W praktyce sądowej pojawia się jeszcze jedno pytanie: co z faktycznym korzystaniem z pojazdu w trakcie małżeństwa? Nawet jeśli samochód formalnie nie wchodził do majątku wspólnego, jego używanie przez rodzinę (np. do dojazdów dzieci do szkoły, wspólnych wyjazdów) może być argumentem w sprawie. Sąd rozpoznający wnioski o podział majątku analizuje nie tylko przepisy, ale i realne funkcjonowanie rodziny, co może wpływać na końcowe rozstrzygnięcie.
Samochód w leasingu firmowym jednego z małżonków to specyficzny przypadek w sprawach o podział majątku. Do momentu wykupu nie stanowi on własności, a więc i nie wchodzi do majątku wspólnego. Jednak raty leasingowe opłacane w trakcie małżeństwa z dochodów, które należą do wspólności, są traktowane jako nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty. Ostateczne rozliczenie zależy więc od tego, kiedy nastąpił wykup i z jakich środków. Jeśli w trakcie małżeństwa – samochód podlega podziałowi. Jeśli już po rozwodzie – pozostaje osobisty, ale z obowiązkiem rozliczenia nakładów. W praktyce kluczowe znaczenie mają dokumenty bankowe, umowa leasingowa i ewentualna opinia rzeczoznawcy.
