W polskim prawie rodzinnym domyślnym ustrojem majątkowym małżonków jest wspólność majątkowa, która powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje majątek nabyty w trakcie jego trwania. Oznacza to, że wszystkie dochody, nieruchomości, oszczędności, a także przedmioty codziennego użytku gromadzone przez oboje małżonków, należą do majątku wspólnego.
Są jednak sytuacje, w których jeden z małżonków, chcąc chronić swoje interesy lub przeciwdziałać nieuczciwym działaniom drugiej strony, decyduje się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej. Co więcej, istnieje możliwość, aby rozdzielność ta obowiązywała z datą wcześniejszą niż data wydania orzeczenia sądu.
Czym jest rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa to jeden z ustrojów majątkowych małżeńskich, w którym każdy z małżonków zachowuje pełną odrębność majątkową. Oznacza to, że małżonkowie nie posiadają wspólnego majątku – każda ze stron dysponuje własnymi dochodami, nabywa przedmioty i ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania samodzielnie.
Rozdzielność może być ustanowiona:
- na podstawie umowy majątkowej małżeńskiej (tzw. intercyzy) zawartej u notariusza,
- przez orzeczenie sądu, jeśli wystąpią ku temu odpowiednie przesłanki.
Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną – co to oznacza?
Zwykle, gdy sąd orzeka o rozdzielności majątkowej, ustrój ten obowiązuje od dnia wydania wyroku. Jednak przepisy pozwalają również na ustalenie, że rozdzielność będzie miała zastosowanie z wcześniejszą datą. Mówimy wtedy o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną (retroaktywną).
Taka możliwość istnieje na podstawie art. 52 § 1^1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że „z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. W wyjątkowych przypadkach sąd może orzec, że rozdzielność powstała w dniu wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa.”
W praktyce oznacza to, że jeśli istnieją wyjątkowe okoliczności, sąd może orzec, że rozdzielność obowiązuje od wcześniejszego momentu – np. od dnia, w którym małżonkowie faktycznie przestali razem mieszkać lub od momentu, gdy jeden z małżonków rozpoczął działania godzące w interesy drugiego.
Kiedy można żądać rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?
Ustanowienie rozdzielności majątkowej z mocą wsteczną nie jest standardem i sąd może ją orzec wyłącznie wtedy, gdy zostanie wykazane, że:
- występują ważne powody, uzasadniające sam fakt wprowadzenia rozdzielności,
- istnieją wyjątkowe okoliczności, które uzasadniają wprowadzenie rozdzielności z wcześniejszą datą.
Za ważne powody uznaje się m.in.:
- rażące niegospodarność jednego z małżonków,
- ukrywanie majątku,
- zaciąganie zobowiązań bez wiedzy i zgody drugiego małżonka,
- całkowity rozpad pożycia małżeńskiego,
- separację faktyczną,
- unikanie odpowiedzialności za długi poprzez wspólność majątkową.
Za wyjątkowe okoliczności, uzasadniające retroaktywność, można uznać sytuacje, gdy:
- jeden z małżonków przed wytoczeniem powództwa sprzedał część majątku wspólnego z pokrzywdzeniem drugiego,
- rozpoczął działalność gospodarczą obciążoną ryzykiem finansowym, bez porozumienia z drugą stroną,
- przestał przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny i korzystał z majątku jedynie dla siebie,
- już wcześniej, faktycznie i trwale, ustało wspólne gospodarstwo domowe.
W takich przypadkach możliwe jest złożenie do sądu wniosku, aby rozdzielność obowiązywała np. od dnia rozstania, daty zaciągnięcia zobowiązania lub daty wyprowadzenia się jednego z małżonków.
Kto może złożyć wniosek o rozdzielność majątkową z datą wsteczną?
Wniosek o rozdzielność majątkową z datą wcześniejszą niż data złożenia pozwu może złożyć każdy z małżonków – niezależnie od tego, czy nadal żyją razem, czy też są w separacji.
W postępowaniu sądowym należy wykazać istnienie zarówno ważnych powodów, jak i wyjątkowych okoliczności, uzasadniających datę wsteczną. Sąd rozpatruje każdy przypadek indywidualnie i ocenia, czy żądanie jest zasadne.
W postępowaniu dowodowym kluczowe może być wykazanie faktów poprzez:
- zeznania świadków,
- dokumenty potwierdzające oddzielność finansową małżonków,
- korespondencję,
- rachunki, umowy kredytowe,
- historię rachunków bankowych.
Jakie są skutki rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?
Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną ma charakter deklaratywny, co oznacza, że nie tworzy nowego stanu prawnego, lecz potwierdza, że wspólność majątkowa ustała już wcześniej.
Skutki są następujące:
- majątek nabyty po wskazanej dacie wstecznej nie wchodzi do majątku wspólnego,
- dochody uzyskiwane przez każdego z małżonków od tej daty są jego wyłączną własnością,
- odpowiedzialność za długi powstałe po tej dacie nie obciąża drugiego małżonka,
- możliwe jest dochodzenie roszczeń zwrotnych za wykorzystanie majątku wspólnego,
- łatwiej jest ochronić majątek osobisty przed roszczeniami wierzycieli drugiego małżonka.
Czy rozdzielność majątkowa z datą wsteczną ma wpływ na podział majątku?
Tak. Ustalenie daty, od której nie obowiązuje już wspólność majątkowa, jest kluczowe przy podziale majątku. Jeśli sąd uzna, że wspólność ustała np. dwa lata przed rozwodem, to wszystko, co zostało nabyte po tej dacie – dom, samochód, oszczędności – należy już do majątku osobistego osoby, która tego dokonała.
Dlatego tak istotne jest, aby dobrze udokumentować swoje roszczenia i wskazać, od jakiego momentu małżonkowie faktycznie żyją oddzielnie.
Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną to narzędzie, które może być niezwykle pomocne w ochronie interesów finansowych jednego z małżonków. Choć sąd orzeka ją wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, przy dobrze przygotowanej argumentacji i odpowiednich dowodach – jest możliwa do uzyskania.
Jeśli rozważasz wystąpienie o rozdzielność majątkową lub chcesz ustalić, czy w Twoim przypadku możliwe jest jej zastosowanie z wcześniejszą datą – zapraszam do kontaktu. Pomogę Ci przeanalizować sytuację, zebrać niezbędne dowody i przeprowadzę przez cały proces sądowy krok po kroku. W mojej kancelarii zajmuję się sprawami majątkowymi małżonków od ponad dekady – wiem, jak chronić Twój interes w takich sprawach.
