Niezbędną przesłanką nabycia przez zasiedzenie własności jest samoistne posiadanie, które zgodnie z art. 172 § 1 KC polega na tym, że posiadacz rzeczy zachowuje się tak, jakby przysługiwało mu prawo własności.
Sam dysponuje posiadaną rzeczą i sam o niej decyduje. Posiadaczem samoistnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada z zamiarem władania dla siebie.
Wola władania dla siebie nie może być ukryta. Zamiar władania dla siebie musi być jednoznaczny i jawny dla otoczenia. Wola posiadacza władania rzeczą dla siebie przejawia się w czynnościach faktycznych wskazujących na samodzielny i niezależny od woli innej osoby stan władztwa.
Dyspozycje posiadacza powinny odpowiadać dyspozycjom właściciela. Na korzyść posiadacza działa domniemanie posiadania samoistnego z art. 339 KC, zgodnie z którym domniemywa się, że ten kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.
Wartość tego domniemania polega na tym, że posiadacz jest uważany za posiadacza samoistnego do chwili obalenia domniemania przez tego, kto twierdzi, że domniemanie to jest w danym przypadku nieprawdziwe.
Na posiadanie samoistne w rozumieniu tego przepisu składają się dwa elementy: element fizyczny- corpus i element psychiczny określany jako animus rem sibi habendi, animus possidendi.
Wykładnia pojęcia posiadacza samoistnego
Posiadacz samoistny to taki, którego zakres faktycznego władania rzeczą jest taki sam, jak właściciela i który znajduje się w położeniu pozwalającym na korzystanie z rzeczy w taki sposób, jak może czyniąc to właściciel.
Wyrazem tego jest, między innymi, niezależność w podejmowaniu decyzji co do przedmiotu posiadania. Objęcie rzeczy w posiadanie samoistne przez osobę, która nie jest jej właścicielem, zakłada świadomość posiadania będącą wyobrażeniem o przysługującym jej prawie własności.
Samo faktyczne władanie, pozbawione woli ukierunkowanej na treść i zakres prawa własności, pozostaje tylko faktycznym władaniem.
Każdy bowiem samoistny posiadacz obejmuje rzecz w posiadanie dlatego, że z przyczyn usprawiedliwionych uważa się za właściciela, albo dlatego, że chce rzeczą władać dla siebie jak właściciel, chociaż wie, że nim nie jest.
Posiadanie samoistne jako przesłanka zasiedzenia – ciężar dowodu
W świetle sformułowanego w art. 339 KC domniemania dla ustalenia, że osoba, która faktycznie włada rzeczą, jest posiadaczem samoistnym, wystarczy (jako przesłanka domniemania) dowód faktycznego władania rzeczą (corpus).
W celu zastosowania tego domniemania wnoszący o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ma obowiązek wykazać jedynie, że władał nieruchomością, której dotyczy wniosek przez czas konieczny do zasiedzenia.
Na kwestionującego samoistne posiadanie przechodzi natomiast – zgodnie z art. 6 KC – ciężar obalenia tego domniemania, w szczególności braku elementu woli.
