Porównując umowę darowizny z umową dożywocia, przypomnieć należy, że obie te umowy pozwalają na przeniesienie własności nieruchomości.
Różnice między nimi przejawiają się przede wszystkim w kwestii odpłatności (darowizny dokonuje się pod tytułem darmym, dożywocia w zamian za zapewnienie opieki). W tym artykule dowiesz się również więcej o umowie dożywocia, a prawie do zachowku.
Umowa darowizny
Poprzez umowę darowizny, właściciel rzeczy przenosi (obdarowuje) własność na inną osobę. Ta musi darowiznę przyjąć. Skutkiem umowy jest przeniesienie własności na rzecz obdarowanego, bez obowiązku świadczenia wzajemnego na rzecz darczyńcy.
Jakkolwiek nie stanowi to części umowy darowizny (ta ogranicza się do oświadczenia o darowaniu i oświadczenia o przyjęciu) – często obdarowany ustanawia na rzecz darczyńcy służebność osobistą mieszkania.
Służebność taka jest dożywotnia i pozwala na korzystanie z darowanego mieszkania. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – I Wydział Cywilny z dnia 27 lutego 2015 r. I ACa 1279/14)
Umowa o dożywocie
Zakres umowy dożywocia jest znacznie szerszy.
Zgodnie z art. 908 § 1 KC, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
W skład dożywocia wchodzi przede wszystkim roszczenie o dożywotnie utrzymanie.
Zakres świadczeń na rzecz dożywotnika powinien być taki, aby jego potrzeby życiowe były zaspokojone w stopniu wykluczającym konieczność zdobywania przez niego środków do życia z innych źródeł.
Odmienna umowa nie może być zakwalifikowana jako umowa o dożywocie.
Strony umowy o dożywocie mogą ustanowić użytkowanie, którego wykonywanie jest ograniczone do oznaczonej części nieruchomości, jak również służebność osobistą, w tym służebność mieszkania.
Możliwe jest także wykreowanie roszczenia o periodycznie powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub rzeczach oznaczonych co do gatunku (renty). Wymienione ograniczone prawa rzeczowe oraz renta współtworzą treść prawa dożywocia.
Nie jest jednak możliwe takie ukształtowanie treści dożywocia, aby tworzyło ją tylko jedno z tych praw albo ich zespół (użytkowanie oraz renta).
W skład prawa dożywocia powinny wchodzić roszczenia o utrzymanie, przy czym ich treść powinna stanowić spójną, funkcjonalną całość; wykluczone jest takie ukształtowanie treści prawa dożywocia, w którym prawo rzeczowe lub renta pełni funkcję dominującą a roszczenia o utrzymanie są jedynie swoistym dodatkiem bez znaczenia dla uprawnionego. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – I Wydział Cywilny z dnia 27 lutego 2015 r. I ACa 1279/14)
Umowa dożywocia a zachowek
Umowa o dożywocie przede wszystkim powoduje niedopuszczalność zaliczenia do substratu zachowku wartości nieruchomości zbytej w ramach umowy dożywocia
Zgodnie z wyrokiem SA w Białymstoku (I ACa 799/17) wartość nieruchomości przeniesionej przez spadkodawcę na nabywcę w zamian za dożywotnie utrzymanie, tj. w wykonaniu umowy dożywocia nie dolicza się do substratu zachowku.
Zdaniem Sądu, nie można rozszerzać pojęcia „darowizny” w rozumieniu art. 994 § 1 KC na umowę dożywocia.
Nie ma przy tym potrzeby sięgania ani do wykładni systemowej, ani do wykładni funkcjonalnej. Nawet bowiem w razie obiektywnej niewspółmierności świadczeń w umowie dożywocia nie dochodzi pomiędzy stronami nawet do częściowej darowizny.
Ze względu na wyraźne wyróżnienie dożywocia jako odrębnego typu umowy wzajemnej nie da się obronić poglądu, że w razie niewspółmierności świadczeń jest to darowizna obciążona obowiązkiem świadczenia.
Autorem tekstu jest radca prawny Piotr Woś – specjalista od prawa spadkowego (adwokat Kraków)
Chcesz skonsultować swoją sprawę – umów się na spotkanie dzwoniąc pod nr tel.: 12 411 05 94,
bądź wejdź na naszą stronę i skorzystaj z PRAWNICZEJ KONSULTACJI TELEFONICZNEJ.