Kwestia alimentów pozostaje jednym z kluczowych zagadnień w obszarze prawa rodzinnego, również w 2024 roku. Alimenty, czyli środki na utrzymanie i wychowanie dziecka, są obowiązkiem, który ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia odpowiednich warunków życia i rozwoju dzieci.
Choć nie ma oficjalnie ustalonych minimalnych kwot, w niektórych przypadkach sądy przyjmują pewne nieoficjalne dolne granice, które mogą służyć jako punkt odniesienia dla osób ubiegających się o alimenty. W praktyce sądowej niekiedy przyjmuje się, że alimenty na dziecko nie powinny być niższe niż 500 zł miesięcznie, ale nie jest to regułą. Sądy, określając wysokość alimentów, muszą opierać się na określonych kryteriach.
Jak więc określić wysokość alimentów w 2024 roku?
Obowiązek alimentacyjny obejmuje dostarczanie środków na utrzymanie i wychowanie. Zakres tego obowiązku jest zdefiniowany przez usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej (zgodnie z art. 135 k.r.o.).
Wielkość i rodzaj tych potrzeb zależą od indywidualnych cech uprawnionego oraz od jego sytuacji społecznej i ekonomicznej. Nie jest możliwe stworzenie pełnego katalogu usprawiedliwionych potrzeb objętych obowiązkiem alimentacyjnym i oddzielenie ich od tych, które są luksusowe.
Zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od konkretnych sytuacji uprawnionego i zobowiązanego, ich warunków społeczno-ekonomicznych oraz celów i funkcji obowiązku alimentacyjnego. Tylko w takim kontekście można określić potrzeby życiowe – materialne i intelektualne uprawnionego.
Art. 96 k.r.o. określa, że rodzice są zobowiązani do zaspokajania potrzeb dziecka, w tym jego rozwoju fizycznego i duchowego, oraz przygotowania go do pracy dla dobra społeczeństwa.
Rodzice, w zależności od swoich możliwości, powinni zapewnić środki na potrzeby fizyczne (żywność, mieszkanie, ubranie, higiena, opieka zdrowotna) i duchowe (kultura) dziecka, a także na jego wychowanie (edukacja, rekreacja).
Przy ocenie, które potrzeby są usprawiedliwione, bierze się pod uwagę możliwości zobowiązanego oraz zakres i rodzaj potrzeb uprawnionego.
Zawsze konieczne jest zapewnienie dziecku podstawowych warunków życia, takich jak odpowiednie wyżywienie, ubranie, opieka zdrowotna, edukacja oraz ochrona osobista i majątkowa. Dodatkowe potrzeby zależą od indywidualnych cech dziecka oraz zamożności zobowiązanego. Dzieci mają prawo do życia na tym samym poziomie co ich rodzice, niezależnie od tego, czy mieszkają razem, czy osobno. To oznacza, że rodzice powinni zapewnić dzieciom podobne warunki materialne.
Rodzice nie mogą unikać obowiązku alimentacyjnego, twierdząc, że jest to dla nich zbyt ciężkie. Muszą dzielić się nawet najmniejszymi dochodami. W niektórych przypadkach rodzice mogą być zobowiązani do sprzedaży majątku, aby spełnić obowiązek alimentacyjny, na przykład w celu ratowania zdrowia dziecka. Nie oczekuje się od rodziców zbycia majątku produkcyjnego, który jest źródłem utrzymania rodziny. Jednak sprzedaż przedmiotów luksusowych, takich jak biżuteria czy dzieła sztuki, jest dopuszczalna.
Konieczne jest zachowanie równowagi między zaspokajaniem potrzeb uprawnionego a poziomem życia zobowiązanego.
Odmowa zasądzenia alimentów może nastąpić tylko w przypadku braku jakichkolwiek możliwości po stronie zobowiązanego. Zobowiązany do alimentacji nie jest ten, kto nie posiada majątku, nie jest zdolny do pracy i nie otrzymuje świadczeń, chyba że umyślnie pozbył się majątku lub pracy.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje również obowiązek alimentacyjny w formie osobistych starań o utrzymanie i wychowanie dziecka (art. 135 § 2 k.r.o.). W normalnie funkcjonującej rodzinie rodzice równocześnie zaspokajają potrzeby dziecka i dbają o jego wychowanie. Obowiązek alimentacyjny może obejmować także osobiste starania o wychowanie dziecka, na przykład gdy matka przebywa na urlopie wychowawczym.
Możliwości zarobkowe i majątkowe a alimenty
„Możliwości zarobkowe i majątkowe” to nie tylko aktualne dochody, ale także te, które zobowiązany mógłby osiągnąć. Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie są zawsze równe rzeczywistym zarobkom, mogą także obejmować potencjalne zarobki, które nie są osiągane z przyczyn nieusprawiedliwionych.
Ocena możliwości zarobkowych pracownika uwzględnia stałe wynagrodzenie oraz inne świadczenia związane z pracą. Możliwości zarobkowe osób prowadzących własne gospodarstwa lub przedsiębiorstwa to wszystkie wpływy po odliczeniu kosztów. Dla osób nieaktywnych zawodowo, możliwości zarobkowe określają renty, emerytury i odszkodowania.
W przypadkach osób pozbawionych wolności, możliwości zarobkowe to dochody uzyskiwane za pracę w zakładach karnych.
